Eind 2024 namen we afscheid van een bijzonder panel: het Centerpanel. Dit oudste probability-based internetpanel ter wereld vormde de basis voor het ontstaan van onze organisatie.

Van Telepanel naar Centerpanel

Het verhaal begint in de jaren negentig met het Telepanel van de Universiteit van Amsterdam, een initiatief van professor Willem Saris. Dit Telepanel bestond al enkele jaren toen de Tilburgse econometrist Arie Kapteyn startte met een onderzoek naar het spaargedrag van Nederlandse huishoudens in dat panel. Maar toen het Telepanel financieel in zwaar weer terechtkwam en de Universiteit van Amsterdam besloot ermee te stoppen, dreigde Kapteyn zijn opgebouwde datareeks te verliezen. Zijn oplossing? Het panel naar Tilburg halen. Omdat Tilburg University het financiële risico te groot vond, werd in 1997 een zelfstandige stichting opgericht: Centerdata. Zonder het Centerpanel had Centerdata dus simpelweg niet bestaan.

Dankzij een initiële subsidie van het VSB-fonds kon het spaaronderzoek doorgaan, en werd de innovatieve aanpak van het Telepanel ook in Tilburg ingezet. Nederlandse huishoudens kregen voor die tijd geavanceerde apparatuur waarmee ze zelfstandig vragenlijsten invulden zonder tussenkomst van een interviewer. Kapteyns spaaronderzoek heette eerst de CentER Savings Survey, maar is inmiddels al jaren bekend als de DNB Household Survey (DHS). In 2024 is inmiddels de 32ste golf van het spaaronderzoek afgenomen.

Van Centerpanel én LISS panel naar alleen het LISS panel

De beginjaren van het Centerpanel in Tilburg waren uitdagend, maar het lukte om het in de lucht te houden. In 2000 maakte het panel een grote technologische sprong door over te stappen op internet, met de inzet van zogenoemde Netboxen. En weer enkele jaren later gingen de panelleden met een computer, tablet of smartphone meedoen. Het Centerpanel was in 2007 dé inspiratiebron voor de oprichting van het LISS panel.

Het Centerpanel bleef actief voor langlopende onderzoeken, zoals de DNB Household Survey, en werd daarnaast ingezet voor betaalde opdrachten. Het LISS panel werd in de beginjaren voor niet-betaalde opdrachten gebruikt dankzij een subsidie van NWO. Maar toen de financiering voor het LISS panel in 2014-2015 stopte, en er ook betaalde opdrachten moesten worden uitgevoerd, werden de panels steeds meer vergelijkbaar. Een strategische keuze was nodig: het spaaronderzoek stapsgewijs onderbrengen in het LISS panel én het Centerpanel op een natuurlijke wijze laten stoppen door geen nieuwe panelleden meer te werven.

Een definitief afscheid van het Centerpanel

Maar Centerpanelleden bleken erg trouw: eind 2024 waren er nog altijd ongeveer 1.200 actief in het panel. Ook panelleden die in de Amsterdamse tijd waren begonnen. Halverwege 2024 werd daarom een moeilijk besluit genomen: eind van het jaar stoppen we met het Centerpanel. De panelleden werden hiervan op de hoogte gebracht en met een presentje werd vorige maand definitief afscheid van ze genomen. Centerdata is deze panelleden veel dank verschuldigd. Hun jarenlange trouwe deelname heeft ervoor gezorgd dat meer dan 3.000 wetenschappers onderzoek konden doen met data uit het Centerpanel. Van begin tot eind zijn er bijna 2.400 vragenlijsten aan het panel voorgelegd.

Blik op de toekomst

Met het einde van het Centerpanel wordt een belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis van Centerdata afgesloten. Het is daarom goed om even stil te staan bij alle betrokkenen: van de initiatiefnemers, de onderzoekers/opdrachtgevers, ons team panelbeheer en andere collega’s tot de trouwe panelleden. Ieders inzet heeft niet alleen het succes van het Centerpanel mogelijk gemaakt, maar ook een blijvende invloed gehad op hoe Centerdata onderzoek vormgeeft.