Uit onderzoek uitgevoerd door Centerdata in opdracht van en in samenwerking met het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) blijkt dat driekwart van de Nederlanders bezorgd is over klimaatverandering en actie noodzakelijk vindt. Toch voelt slechts één op de twee zich persoonlijk verantwoordelijk, en vertaalt deze zorg zich zelden in duurzamer gedrag. Dit geldt vooral voor hogeropgeleiden en mensen met een hoog inkomen, die ondanks hun grotere klimaatbewustzijn minder duurzame keuzes maken.
Duurzaamheid en financiële prikkels
In meer dan de helft van de onderzochte situaties (54%) zijn Nederlanders niet bereid hun leefstijl te veranderen, ook al maken ze zich zorgen over het klimaat. Wanneer zij wel stappen zetten, gebeurt dit vooral vanuit financiële overwegingen. Duurzaam gedrag wordt aantrekkelijker wanneer het goedkoper is dan niet-duurzaam gedrag. Dit maakt duidelijk dat klimaatbeleid dat niet-duurzaam gedrag financieel belast, effectief kan zijn. Tegelijkertijd dreigt duurzaamheid steeds meer een kwestie van koopkracht te worden, waarbij minder duurzame keuzes alleen nog betaalbaar zijn voor rijkere huishoudens.
Verschillen tussen bevolkingsgroepen
Opvallend is dat mensen met een praktische opleiding en een lager inkomen zich vaker duurzaam gedragen, ook al erkennen zij de urgentie van klimaatverandering minder. Daarentegen blijven hogeropgeleiden, ondanks hun grotere zorgen, vaak vasthouden aan hun bestaande gewoonten. Dit benadrukt het belang van maatwerk in klimaatbeleid, dat aansluit bij de specifieke motieven en mogelijkheden van verschillende groepen.
De rol van religie en waarden
Voor het eerst is in dit onderzoek ook gekeken naar de invloed van waarden en religie op duurzaam gedrag. Hoewel religieuze en niet-religieuze mensen vergelijkbare opvattingen hebben over klimaatverandering, spelen geloofsovertuigingen wel een rol in hun bereidheid tot verandering. Gelovigen die het rentmeesterschap benadrukken—het idee dat mensen verantwoordelijk zijn voor de zorg voor de aarde—zijn vaker bereid hun gedrag aan te passen. Gelovigen die meer heerschappij over de natuur centraal stellen, tonen minder bereidheid tot verandering.
Onvrede over klimaatbeleid
Ondanks het groeiende bewustzijn is de onvrede over klimaatbeleid toegenomen. Bijna de helft van de Nederlanders (45%) vindt dat andere problemen meer aandacht verdienen, en 61% ervaart een oneerlijke verdeling van kosten tussen rijk en arm. Daarnaast vindt 70% dat bedrijven te weinig bijdragen en burgers de lasten dragen. Rechtvaardigheid in beleid, waarbij de grootste vervuilers en huishoudens met hogere inkomens meer betalen, wordt breed ondersteund.
De weg vooruit: voorbeeldgedrag en dialoog
Het onderzoek wijst op het belang van sociale invloed en maatschappelijke gesprekken. Voorbeeldgedrag binnen sociale groepen kan anderen inspireren om duurzamer te leven. Daarnaast kunnen ontmoetingsplekken, zoals geloofsgemeenschappen, een rol spelen in het bevorderen van dialoog over overtuigingen en gedragsverandering.
Conclusie: van denken naar doen
Hoewel veel Nederlanders zich zorgen maken over het klimaat, blijft actie achter. Financiële prikkels, rechtvaardig beleid en sociale voorbeelden kunnen helpen om deze kloof te overbruggen. Door maatwerk te bieden dat rekening houdt met verschillende drijfveren, kan de stap van denken naar duurzaam doen worden gezet.